วิทยาศาสตร์กับพระพุทธศาสนา

วันวิทยาศาสตร์แห่งชาติ 
เป็นวันสำคัญของไทยและมีความสำคัญต่อวงการวิทยาศาสตร์และดาราศาสตร์ไทย กำหนดให้ตรงกับวันที่ 18 สิงหาคม ของทุกปี ซึ่งเป็นวันที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทอดพระเนตรสุริยุปราคาเต็มดวงเมื่อ พ.ศ. 2411 ปัจจุบันมีการจัดงานสัปดาห์วิทยาศาสตร์ขึ้นเป็นประจำทุกปี

 ซึ่งเมื่อ ปี พ.ศ.2411 ได้มีเหตุการณ์สำคัญ คือ สุริยุปราคาเต็มดวง ซึ่ง พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงคำนวณพยากรณ์เมื่อ พ.ศ.2409 ไว้ว่า  สุริยุปราคาเต็มดวงที่จะเกิดขึ้นอีก 2 ปีข้างหน้านั้น จะเกิดขึ้นเมื่อ วันอังคาร ขึ้น 1 ค่ำ เดือน 10 ปีมะโรง สัมฤทธิศก จุลศักราช 1230 (หรือตรงกับวันที่ 18 สิงหาคม พ.ศ. 2411)  และ จะเห็นเหตุการณ์สุริยคราสแบบเต็มดวงชัดเจนที่สุด คือ ที่ หมู่บ้านหัววาฬ ตำบลหว้ากอ อำเภอเมือง จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ (และ ท่านได้ทำนายได้อย่างแม่นยำ)

(ภาพจาก https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%B8%E0%B8%A3%E0%B8%B4%E0%B8%A2%E0%B8%B8%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%95%E0%B9%87%E0%B8%A1%E0%B8%94%E0%B8%A7%E0%B8%87_18_%E0%B8%AA%E0%B8%B4%E0%B8%87%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%A1_%E0%B8%9E.%E0%B8%A8._2411#/media/File:King_Mongkut_Solar_Eclipse_Expedition.jpg)

(ภาพจาก https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Solar_eclipse_1868Aug18-Bullock.png)

วิทยาศาสตร์กับพระพุทธศาสนา
ในพระไตรปิฎกได้กล่าวถึง เรื่องที่เกี่ยวข้องหรือสอดคล้องกันกับวิทยาศาสตร์ เช่น เจตคติต่อความรู้
(อย่าเชื่ออะไรง่ายๆโดยที่ยังไม่ได้พิสูจน์ด้วยตัวเอง) , ลักษณะของความรู้ (เป็นความรู้ที่เป็นเหตุและผล) , วิธีการแสวงหาความรู้ (การฟัง การคิด และ การปฏิบัติ) , การใช้สมาธิในการหาสิ่งใหม่ๆ ,
นิยาม 5 (พีชนิยาม (เปรียบกับ ชีววิทยา) , อุตุนิยาม (เปรียบกับ ฟิสิกส์ กับ เคมี) , จิตตนิยาม , กรรมนิยาม และ ธรรมนิยาม (เป็นกฎที่เกี่ยวกับ เหตุ และ ผล)) และ การพิสูจน์สิ่งที่กล่าวไว้ในพระไตรปิฏก เป็นต้น

เจตคติต่อความรู้ในทางวิทยาศาสตร์ 

(ภาพจาก https://tem483722.wordpress.com/2014/07/07/%E0%B9%81%E0%B8%99%E0%B8%A7%E0%B8%84%E0%B8%B4%E0%B8%94%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%97%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%97/)

Bronoski , Diederich และ Whaley & Surratt ได้เขียนบทความเกี่ยวกับแนวคิดในการสอนวิทยาศาสตร์ไว้ในวารสาร The Kansas School Naturalist, Vol.35,No.4,  April 1989 [1] โดยสรุปได้ดังนี้

• ชอบทำการทดลองหรือสำรวจตรวจสอบ
• ตกลงใจอย่างมีเหตุผล
• เชื่อว่าทุกปัญหามีคำตอบ 
• แสวงหาสิ่งที่ง่าย
• การปฏิบัติทางวิทยาศาสตร์
• ช่างสงสัย
• ความแม่นยำ
• ยอมรับกระบวนทัศน์
• ยอมรับพลังของโครงสร้างเชิงทฤษฎี
• เต็มใจที่จะเปลี่ยนความคิดเห็น
• เคารพต่อความจริง
• ไม่เชื่อในไสยศาสตร์หรืออำนาจลึกลับ และเห็นชอบคำอธิบายทางวิทยาศาสตร์อย่างอัตโมมัติ
• กระหายความรู้ ซึ่งเป็นแรงขับเคลื่อนทางปัญญา
• ชะลอการตัดสินใจ
• ความตระหนักในเงื่อนไข
• ความสามารถในการแยกมโนทัศน์พื้นฐานออกจากสิ่งที่ไม่เกี่ยวข้อง หรือไม่สำคัญ 
• ยอมรับข้อมูลเชิงปริมาณ และซาบซึ้งในคณิตศาสตร์ในฐานะที่เป็นภาษาหนึ่งของวิทยาศาสตร์ 
• ความซาบซึ้งในความน่าจะเป็น และสถิติ
• เข้าใจว่าความรู้ทั้งหมดมีข้อจำกัดในด้านความคงทน
• การยอมรับข้อจำกัดของมนุษย์

ซึ่งจะตรงกับ กาลามสูตร ซึ่งสรุปได้ว่า อย่าปลงใจเชื่ออะไรง่ายๆจนกว่าจะรู้ด้วยตนเอง หรือ พิสูจน์ด้วยตัวเอง ว่า ความรู้นี้ มีโทษหรือไม่มีโทษ เมื่อรู้ด้วยตนแล้วให้ละความรู้ที่มีโทษ และ ปฎิบัติเฉพาะความรู้ที่ไม่มีโทษเพียงอย่างเดียว

วิธีการแสวงหาความรู้

(ภาพจาก http://education4you.com/index.cfm?pID=11437&blog=486#.Vc954rLtmko)

จากบทความเรื่อง วิธีการแสวงหาความรู้ของมนุษย์ โดย น.ส.ธรรมนัด โถบำรุง [2] ได้กล่าวถึงวิธีการแสวงหาความรู้ว่า มี 6 วิธี คือ

• การสอบถามจากผู้รู้
• การศึกษาจากขนบธรรมเนียม
• การใช้ประสบการณ์ 
• การอนุมาน (เป็นกระบวนการคิดจากเรื่องทั่วไป ไปสู่เรื่องที่เจาะจง)
• การอุปมาน (เป็นการหาข้อมูลจากส่วนย่อย ไปยัง ส่วนรวม)
• วิธีการทางวิทยาศาสคร์ 

ซึ่งในพระไตรปิฎกได้กล่าวถึงวิธีการแสวงหาความรู้ ไว้ 3 วิธี คือ

• ความรู้ที่ได้จากการฟัง
• ความรู้ที่ได้จากการนึกคิด
• ความรู้ที่ได้จากการหยุดคิด (หรือ สมาธิ)

(ภาพจาก http://itrustican.blogspot.com/2010/12/power-your-vision-with-dreams.html)

ซึ่ง ความรู้ที่ได้จากการฟัง และ ความรู้ที่ได้จากการนึกคิด มักจะมีโดยทั่วไป แต่
ความรู้ที่ได้จากการหยุดคิด นั้นเป็นปัญญาที่ทำให้ได้ ทฤษฎี หรือ สิ่งประดิษฐ์ใหม่ๆ เช่น August Kekulé ได้ค้นพบโครงสร้างโมเลกุลของเบนซินจากความฝัน [3] เป็นต้น

นิยาม 5

นักวิทยาศาสตร์มีความคาดหวังที่จะมีทฤษฎีสรรพสิ่งซึ่งสามารถอธิบายทุกสิ่งทุกอย่างได้ ซึ่งในปัจจุบันนี้ คือ ทฤษฎีสตริง และ ซุปเปอร์สตริง ในการหาคำตอบของการสั่นของอนุภาค [4]
แต่เมื่อ 2,600 ปีก่อน ได้ค้นพบมีการค้นพบทฤษฎีนี้ (หรือ นิยาม 5) ซึ่งมี

1. พีชนิยาม (กฎของสิ่งมีชีวิต)
2.อุตุนิยาม (กฎที่ใช้อธิบายตั้งแต่ อะตอม จนถึง จักรวาล ได้)
3.จิตตนิยาม (กฎที่ใช้อธิบายการทำงานของใจ (เห็น จำ คิด รู้))
4.กรรมนิยาม (กฎที่ใช้อธิบายเรื่องของเหตุ และ ผล)
5.ธรรมนิยาม (กฎที่ใช้อธิบายเรื่องความสัมพันธ์ของ 4 กฎที่เหลือ)

เนื่องจากปัจจุบัน นักวิทยาศาสตร์ เน้นศึกษาเรื่องของวัตถุ แต่ไม่ได้ศึกษาเรื่องของจิตใจ  อันเป็นกุณแจสำคัญที่จะไขสู่ประตูแห่งการรู้แจ้ง

(ภาพจาก http://zasei.me/index.php?action=media;sa=media;in=432;preview)

cr.
https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%B8%E0%B8%A3%E0%B8%B4%E0%B8%A2%E0%B8%B8%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%95%E0%B9%87%E0%B8%A1%E0%B8%94%E0%B8%A7%E0%B8%87_18_%E0%B8%AA%E0%B8%B4%E0%B8%87%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%A1_%E0%B8%9E.%E0%B8%A8._2411
http://book.dou.us/gb406.html

[1]-http://smtat.ipst.ac.th/index.php/2012-05-01-10-41-00/24-2
[2]-http://www.baanjomyut.com/library_2/extension-3/methods_of_acquiring_knowledge/index.html
[3]-http://web.chemdoodle.com/kekules-dream
[4]-https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%97%E0%B8%A4%E0%B8%A9%E0%B8%8E%E0%B8%B5%E0%B8%AA%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%9E%E0%B8%AA%E0%B8%B4%E0%B9%88%E0%B8%87